Дэлхий нийтээр байгаль орчныг хамгаалах мэдлэг нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан хүнсний уутны хэрэглээ, үйлдвэрлэлийн арга ч чимээгүйхэн өөрчлөгдөж байна. Уламжлалт хүнсний гялгар уут нь байгаль орчинд хор хөнөөл учруулдаг тул илүү их анхаарал хандуулдаг. Улс орнууд тэдгээрийн хэрэглээг хязгаарлах, задрах материалын судалгаа, боловсруулалт, хэрэглээг дэмжих арга хэмжээ авсан. Энэхүү нийтлэл нь хүнсний уутны өнөөгийн байдал, тэдэнд тулгарч буй бэрхшээл, цаашдын хөгжлийн чиг хандлагыг судлах болно.
1. Хүнсний уутны өнөөгийн байдал
Хүнсний уут нь өдөр тутмын амьдралд зайлшгүй шаардлагатай сав баглаа боодлын материалын хувьд супермаркет, нийтийн хоол, зөөвөрлөгч болон бусад салбарт өргөн хэрэглэгддэг. Статистикийн мэдээгээр жил бүр дэлхий даяар үйлдвэрлэгддэг гялгар уутны тоо их наяд хүрдэг бөгөөд тэдгээрийн нэлээд хэсгийг хүнсний савлагаанд ашигладаг. Гэсэн хэдий ч гялгар уутны хэрэглээ нь байгаль орчны ноцтой асуудлуудыг авчирсан. Байгалийн орчинд хуванцар задрахад олон зуун жил шаардагдах бөгөөд задралын явцад хортой бодис ялгарч, хөрс, усны эх үүсвэрийг бохирдуулдаг.
Сүүлийн жилүүдэд олон улс орон, бүс нутаг энэ асуудлыг ойлгож, гялгар уутны хэрэглээг хязгаарлах бодлого хэрэгжүүлж эхлээд байна. Тухайлбал, Европын холбоо 2015 онд Гялгар уутны тухай удирдамжийг баталж, гишүүн орнуудаас 2021 он гэхэд нэг удаагийн гялгар уутны хэрэглээг нэг хүнд ногдох хэмжээг 90 болгон бууруулахыг шаардсан. Үүнээс гадна Хятад улс мөн олон хотод “хуванцар уутны хэрэглээг бууруулах” арга хэмжээ авч, бизнес эрхлэгчдийг муудах материал хэрэглэхийг уриалсан байна.
2. Гялгар уутны байгаль орчинд үзүүлэх хор хөнөөл
Гялгар уутны байгаль орчинд үзүүлэх хор хөнөөлийг голчлон дараах байдлаар тусгадаг.
Далайн бохирдол: Олон тооны гялгар уутыг дур зоргоороо хаяж, улмаар далай руу урсаж, далайн хогны нэг хэсэг болдог. Далайн амьтад гялгар уутыг андуурч идэж, үхэлд хүргэж, хэвийн бус өсөлтөд хүргэж, экологийн тэнцвэрт байдалд ноцтой нөлөөлдөг.
Хөрсний бохирдол: Гялгар уут хөрсөнд задрахдаа химийн хорт бодис ялгаруулж, хөрсний чанар, ургамлын ургалтад сөргөөр нөлөөлдөг.
Нөөцийн хаягдал: Гялгар уут үйлдвэрлэхэд маш их хэмжээний нефтийн нөөц зарцуулагддаг бөгөөд үүнийг илүү үнэ цэнэтэй зүйлд ашиглах боломжтой байв.
3. Задардаг хүнсний уутны өсөлт
Гялгар уутнаас үүдэлтэй байгаль орчны асуудалтай тулгарсан олон компани, шинжлэх ухааны судалгааны байгууллагууд мууддаг хүнсний уут бүтээж эхэлжээ. Эдгээр уутыг ихэвчлэн ургамлын цардуул, полилактик хүчил (PLA) зэрэг нөхөн сэргээгдэх материалаар хийдэг бөгөөд энэ нь тодорхой нөхцөлд байгальд задардаг тул байгаль орчинд үзүүлэх ачааллыг бууруулдаг.
Ургамлын цардуулын уут: Энэ төрлийн уутыг голчлон эрдэнэ шишийн цардуул зэрэг ургамлын гаралтай түүхий эдээр хийдэг ба био нийцтэй, задрах чадвар сайтай. Судалгаанаас харахад ургамлын цардуулын уут нь тохиромжтой нөхцөлд хэдхэн сарын дотор бүрэн муудаж болно.
Полилактик хүчлийн уут: Полилактик хүчил нь хүнсний сав баглаа боодолд тохиромжтой, механик шинж чанар сайтай, тунгалаг чанар сайтай, нөхөн сэргээгдэх нөөцөөс (эрдэнэ шишийн цардуул гэх мэт) хийсэн биопластик юм. Полилактик хүчлийн уутыг үйлдвэрлэлийн бордооны нөхцөлд 6 сарын дотор задлах боломжтой.
Бусад шинэлэг материалууд: Судлаачид ургамлын цардуул, полилактик хүчлээс гадна далайн замагны ханд, мицели гэх мэт бусад задрах материалыг судалж байна. Эдгээр шинэ материалууд нь байгаль орчинд ээлтэй төдийгүй савлагааны гүйцэтгэлийг сайжруулдаг.
4. Задардаг хүнсний уутны сорилтууд
Хэдийгээр мууддаг хүнсний уут нь байгаль орчныг хамгаалахад илт давуу талтай ч сурталчилгаа, хэрэглээний явцад зарим бэрхшээлтэй тулгарсаар байна.
Зардлын асуудал: Одоогийн байдлаар задрах материалын үйлдвэрлэлийн өртөг нь уламжлалт хуванцар материалынхаас ерөнхийдөө өндөр байгаа нь олон худалдаачид сав баглаа боодлын материалыг сонгохдоо хямд гялгар уут хэрэглэх хандлагатай хэвээр байна.
Хэрэглэгчийн мэдлэг: Олон хэрэглэгчид мууддаг хүнсний уутны талаар хангалттай мэдлэггүй, уламжлалт гялгар уут хэрэглэж заншсан хэвээр байна. Иргэдийн байгаль орчны талаарх мэдлэгийг хэрхэн дээшлүүлэх, мууддаг бүтээгдэхүүнийг сонгоход уриалах нь сурталчилгааны гол түлхүүр юм.
Дахин боловсруулах систем: Задардаг хүнсний уутыг дахин боловсруулж, боловсруулахад дууны системийг бий болгох шаардлагатай. Одоогийн байдлаар олон газар дахин боловсруулах үр дүнтэй механизм хараахан бүрдээгүй байгаа нь задрах уутыг энгийн гялгар ууттай хольж, боловсруулах явцад муудах нөлөөнд нөлөөлж болзошгүй юм.
5. Ирээдүйн хөгжлийн чиг хандлага
Задардаг хүнсний уутыг сурталчлах, хэрэглэхийг дэмжихийн тулд засгийн газар, аж ахуйн нэгж, шинжлэх ухааны судалгааны байгууллагууд хамтран дараахь арга хэмжээг авах ёстой.
Бодлогын дэмжлэг: Аж ахуйн нэгжүүдийг задрах материал боловсруулж ашиглахыг дэмжихийн тулд төрөөс холбогдох бодлогыг хэрэгжүүлэх, мууддаг уут хэрэглэж буй аж ахуйн нэгжүүдэд татаас буюу татварын хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой.
Олон нийтийн боловсрол: Олон нийтэд сурталчлах, соён гэгээрүүлэх замаар задрах хүнсний уутны талаарх олон нийтийн мэдлэгийг дээшлүүлж, хэрэглэгчдийг байгаль орчинд ээлтэй бүтээгдэхүүн сонгоход уриалах.
Технологийн судалгаа, хөгжил: Задардаг материалын судалгаа, хөгжүүлэлтийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж, үйлдвэрлэлийн зардлыг бууруулж, материалын гүйцэтгэлийг сайжруулж, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг илүү сайн хангана.
Дахин боловсруулах тогтолцоог боловсронгуй болгох: Задардаг материалыг ашигласны дараа үр дүнтэй доройтуулж, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулахын тулд дахин боловсруулах, боловсруулах системийг бий болгож, сайжруулна.
Дүгнэлт: Хүнсний уутны байгаль орчныг хамгаалах зам урт бөгөөд хүнд хэцүү боловч шинжлэх ухаан, технологийн дэвшил, олон нийтийн ухамсар сайжирснаар ирээдүйд хүнсний сав баглаа боодол илүү ногоон, байгальд ээлтэй болно гэдэгт итгэх үндэслэл бий. Хамтарсан хүчин чармайлтаар бид хойч үедээ сайхан амьдрах орчныг бүрдүүлж чадна.
Шуудангийн цаг: 2024 оны 12-р сарын 07
